Bilsjongers

Bilsjongers

Bilsjongers en een stapje naar de voorschiedenis

Sinds 1997 heeft Sondel weer een zangkoor genaamd ‘Bilsjongers’. Naar het schijnt heeft ons dorp Sondel iets met zingen.  In juli 1925 hadden we al een zangvereniging onder naam “Us Liet” en weer later in 1996 het zangkoor “Prelude” en in 1997 de “Bilsjongers”. Op de zangvereniging “Us Liet” zaten in die tijd een 23 leden en het repeteren werd uitgevoerd in de voormalige openbare lagere school (de vroegere smederij van Homme en Froukje Riemersma). Wanneer de zangvereniging ‘Us Lied’ is opgeheven is niet bekend. 
Wel is de zangvereniging later uitgeweken naar de weinmakkerij /smederij van Peterson te Nijemirdum omdat daar (meer) ruimte was om te repeteren. Waarschijnlijk is de vereniging in die plaats voortgezet, en wellicht later onder een andere naam of opgegaan in een andere zangvereniging. 

Openbare lagere school

De openbare lagere school zal rond het jaar 1865 zijn gebouwd, daar volgens de gemeentelijke archieven in 1858 een zekere heer Arjen D. Duijff in Sondel woonde en in de schoolcommissie zat en er in die tijd een 60 leerlingen op deze school zaten.
In 1886 bestond het onderwijzend personeel uit S. Nijdam hoofdonderwijzer, G. vd Wal onderwijzer, Elizabeth de Vries zij onderwees de meisjes alleen voor het nuttige handwerken.
In 1911 werd in Sondel de vereniging voor het Christelijke onderwijs opgericht. Met de bedoeling om tzt een nieuwe school te bouwen voor het christelijke onderwijs. 
Op een stuk weiland dat was verkregen van Otte Bruinsma werd de nieuwe school gebouwd en in mei 1921 werd de nieuwe school geopend. Een groot deel van de kinderen die op de openbare lagere school zaten gingen naar de nieuwe christelijke school. De roomse kinderen uit Sondel bleven wel op de openbare school, maar dit veranderde toen in Balk een (nieuwe) roomse school werd geopend. Nu gingen al deze kinderen uit Sondel naar de school in Balk.

Voordat het 3e lokaal van de Chr. school in gebruik werd genomen, hebben de laagste klassen eerst nog 3 jaar les gehad in de oude openbare school.

1930 - zangvereniging 'UsLiet' te Sondel

Wellicht zullen de laatste kinderen die op de openbare lagere school zaten ook naar de christelijke school zijn overgegaan.
Het feit is dat op 1 april 1926 de openbare lagere school werd opgeheven. Na de leegstand die tot 1937 duurde (omdat er geen huurder/koper was) werd volgens de overlevering het gebouw gebruikt worden voor het oefenen van de zangvereniging “Us Liet”. 
Wanneer deze zangvereniging naar Nijemirdum is gegaan om daar te repeteren is niet bekend en hierover is ook niks in de archieven van de gemeente te vinden. 

Voordat het 3 lokaal van de Chr. school in gebruik werd genomen, hebben de laagste klassen eerst nog 3 jaar les gehad in de oude openbare school.Op_1_jan._1937″. Op 1 jan. 1937 is de school verhuurd aan de timmerman/aannemer Bauke Visser (geb. 25 aug. 1914) uit Wijckel. 
Deze heeft twee jaar gebruik gemaakt van één van de twee lokalen in het gebouw voor een bedrag van vijfendertig gulden per jaar. 
Het lokaal dat hij in gebruik had, lag tegen het zandpad. Wel moest hij alle meubilair van het ene lokaal naar het andere lokaal verplaatsen en er mocht niet in de wanden worden gespijkerd.
Mejuffrouw Aaltje Crajé (geb. 10 nov 1911) onderwijzeres op de Christelijke school te Sondel heeft op 30 en 31 maart 1938 een aanvraag bij de gemeente ingediend om het andere lokaal te mogen gebruiken voor het uitvoeren van een Bazar ten name van de Christelijk Hervormde Gemeente te Sondel . Dit verzoek werd ingewilligd, maar bij aanvang moest zij zich tijdig melden bij de gemeenteopzichter omdat voor eigen rekening verlichting en verwarming moest worden gezorgd. 
Na afloop moest het lokaal en de gang zuiver geschrobd en gedweild worden aldus de gemeente en eventuele beschadigingen werden op haar verhaald. 

In februari 1939 heeft de gemeente Gaasterland het gebouw verkocht door middel van het inleveren van briefjes aan de hoogste bieder. De noodlijdende gemeente wilde wel van het gebouw af vanwege de jaarlijkse onderhoudskosten. De hoogste bieder met het inleveren van briefjes was de smid Homme Riemersma met een bedrag van 1225 gulden. 
Hij is met zijn vader Sjoerd en moeder Anke vanuit Wijckel, alwaar zij ook een smederij hadden (architectenbureau Haarsma) hierheen verhuis. In augustus 1939 is Homme enkele jaren gaan werken in de smederij van zijn oom in Jonkerslân, omreden dat deze werd opgeroepen voor de mobilisatie. Sjoerd Riemersma (geb. 1882) nam hier in de smederij de zaken waar. 
Op 1 juli 1943 is Homme met Froukje Pietersma getrouwd. Zij hebben toen hun intrek genomen in de smederij terwijl zijn vader en moeder hun onderdak vonden in een keukenvertrek in de boerderij van Durk de Haan. 
Dit vertrek was naast de hedendaagse ‘mendoarren’. 
Kort daarna werd Anke Riemersma ziek en werd jaren in de opkamer van de boerderij verzorgd. Voor de familie Riemersma hebben ook de pake en beppe van Mieke Schaap er gewoond, Bouwe en Ybeltje van Elsoo-Hofman. Voorheen woonden Bouwe en Ybeltje aan het Berepaed. 

In 1946 is Fam de Haan naar Hooibergen in Nijemirdum verhuisd. Op de boerderij die naast de kerk stond, kwam toen Jan en Johanna Jorritsma te wonen vanuit Nijemirdum. Hun dochter Zus heeft samen met Jelle Bosma een huis in 1963 aan de Delbuursterweg laten zetten tegenover Geert en Romkje Klootwijk. In 1977 zijn ze op de boerderij gaan wonen en heeft Zus haar moeder haar intrek in hun huis genomen. 

Prelude

Op 24 september 1966 werd door dirigent Durk Postma (geb. 1907 te Nijemirdum) en in 1940 naar Sondel verhuisd het jeugdkoor opgericht. Zijn vrouw Aaf was een stuwende kracht om een koor op en door te zetten. Na enige tijd vroeg Postma aan Hanny Smits of zij mee wilde helpen, omdat er steeds meer jongeren zich aanmelden om mee te zingen en het voor Durk Postma ook steeds drukker werd. 
Hanny werd penningmeester. En dit is ze blijven doen tot 1982. Ook verzorgde Hanny de kleding van jongens en meisjes. Jongens een blauwe broek en wit bloesje , meisjes een blauw rokje en ook een wit bloesje. Johannes Wagenaar uit Nijemirdum kwam al snel in zicht en werd voorzitter. Hij deed dit tot 1982.
Ham Hoekstra speelde vanaf het begin op het orgel. Elke zaterdagmiddag werd er geoefend in het lokaaltje. Overal waar Prelude zong, zo’n twee keer per maand in een kerk, daar moest ook het orgel aanwezig zijn. Een heel gesleep met het orgel, maar een speciaal aanhangwagentje met bak achter de auto waar het orgel in paste bood uitkomst. 

Bij het oprichting van het jeugdkoor waren er een 15 tal jongeren en binnen enkele jaren was dit uitgegroeid tot 50 jongens en meisjes in de leeftijd van 9 tot 16. Ze kwamen ook uit Nijemirdum en Oudemirdum en Brekkenpolder. Ook was het een hele organisatie om voor 50 jongeren auto’s beschikbaar te vinden om hen te vervoeren. (link naar prelude)
Vanaf het begin bij de oprichting van  heette het koor nog altijd ‘kinderkoor’.
 En zoals iedere vooruitstrevende vereniging, club, groep of koor was het voor het kinderkoor ook van belang dat zij een eigen naam kregen. Alle kinderen die op het koor zaten konden briefjes inleveren met een naam erop hoe het koor voortaan zou moeten heten. Het werd ‘Prelude’ en deze naam is bedacht door Akke Deinum. En vanaf 19 januari 1974 was de naam Prelude een feit.
Deze naamgeving betekende ‘een inleiding van een muziekstuk’. 
Hendrik van der Goot is later organist geworden voor Ham Hoekstra. Wietske Akkerman en Grietsje Bangma hebben na elkaar in het bestuur gezeten.
Het jeugdkoor is ook een keer met de bus naar Noord-Holland afgereisd voor een jeugdkoor concours, men is daar als tweede geëindigd, een hele prestatie. En in de hoogtijddagen had Prelude jaarlijks ook een feest.
Sjoerd Riemersma nam vanaf 1982 de hamer van de voorzitter over tot 1987 en in die tijd was Klaary Boschma secretaresse. 
Tot aan het einde van zijn leven bleef Durk Postma bij Prelude betrokken als dirigent.
Tot 1986 was mevr. Pijpker de dirigente. 
Bij het 25 jarige bestaan van Prelude werd de musical “Spoken van Griezelstein” opgevoerd.

Preludenaar zangconcours in Noord Holland

Van 1988 tot 1995 nam Johannes Rienstra de voorzittershamer over. Nadien is er een kleine kink in de kabel gekomen, omdat de liedjes die de jeugd zong te kinderachtig waren. Wat er zich verder heeft afgespeeld bedekken we met de mantel der liefde.
In 1996 stond Boukje Mulder als dirigente voor het jeugdkoor. Vanaf 1997 nam Feikje Draaijer de voorzittershamer en het dirigenten stokje over. 
Prelude bestaat nog steeds, maar is door de jaren verhuisd naar Nijemirdum. Op dit moment zitten er geen jongeren uit Sondel meer op het koor. Het zijn nu meest meisjes uit Nijemirdum en Oudemirdum die Prelude vertegenwoordigen.

Bilsjongers

Om de twee jaar wordt er in Sondel de Sondeler Bil gehouden. Eerst de middenstandsbeurs, dan op de vrijdag ’s middags kinderspelen van de school en ’s avonds “Sondelers voor Sondelers” of zoals het ook wel wordt genoemd “Sondel op de planken”. Voor een dergelijke avond zijn er altijd vele Sondelers in het ‘spier’. In het kwartaalboekje “Praet” ut Sondel werd in maart ‘97 een oproep gedaan voor een Sondeler shantykoor. Men kon zich opgeven bij Gerard Dijkstra. Er gaven zich al vlot een 30 personen op. Er moest dan wel een paar keer geoefend worden en dit gebeurde in de loods van Gerard en Liskje. Een muzikale begeleiding werd ook gevonden, dit was Marianne Boonstra met haar accordeon. Marianne had ervaring, want ze speelde al voor een ander mannenkoor. 
Op de 27e juni, de avond van het optreden droeg men een blauwe spijkerbroek met schipperstrui en een pet op, men zag er uit als een soort zeemanskoor . De zang van de jongens was zo’n doorslaggevend succes dat deze avond tevens de oprichting was van de toekomstige Bilsjongers. 
Na de feestweek wilde men weer bijeen komen voor een afsluiting van het geheel omdat de avonden van het repeteren erg gezellig waren.
De meeste Bilsjongers waren weer aanwezig, maar enkelen hadden te kennen gegeven dat een eenmalig optreden mooi genoeg was geweest.
Marianne had aangegeven niet te willen doorgaan met de muzikale begeleiding want ze stond eigenlijk met “twa foutten yn ien hoas”. 

Alom begrip voor haar standpunt maar er moest bij een dergelijk koor wel muzikale begeleiding zijn . Na enig zoeken werden dit Sietske met haar accordeon en Liskje op de trekzak. Er wordt nu om de drie weken geoefend, maar de zanggroep moet nog wel een naam hebben. Na enig over en weer gepraat kon het bijna niet anders en omdat de zanggroep naar aanleiding van de Sondeler feesten is ontstaan, dan dat het de ‘Bilsjongers’ moest worden. 
Met de naam Bil wordt nog wel eens iets anders geassocieerd. Om het woord Bil even in de juiste proporties te zetten is het zo, dat aan de Friese zeekust de eb en vloed zijn wisselwerking heeft gedaan in de loop der eeuwen en zo is er een nieuw stuk grond bijgekomen al dan niet met een soort heuvelrug er in. Dit werd dan Bil genoemd. De Leijen (link) is nog een restant van eeuwen terug. 
17 september was de eerste avond van het repeteren bij Gerard in de loods en hier waren in totaal 24 zingende Sondeler aanwezig.
Jan Lafleur wilde eigenhandig wel een standaard (lessenaar) maken met onderaan een reddingsboei met opschrift
“De Bilsjongers”. 

In de wintermaanden verliep het repeteren goed en je kon zien dat ze er zin in hadden. Het repertoire werd breder en zo werd er dan ook gezongen in het Nederlands en het Engels. Alleen jammer dat het in de winterperiode soms een beetje erg koud was in de loods. Dit werd dan opgelost door een slokje van ons nationaal drankje.
Derde week van juni ’99 stonden de Bilsjongers weer op het podium van Sondelers voor Sondelers. Dit maal in de eerste ronde als shantykoor en als tweede optreden waren alle mannen verkleed als vrouw en ze zongen uit volle borst, ,,mamma ‘k wil een man he”.  Het staat nog mooi ook en men onderscheid zich van de rest.
Enkele jaren later, het was april 2002 probeerde Omrop Fryslân in Thialf te Heerenveen het grootste Shantykoor-record van Fryslan te organiseren. De Bilsjongers waren hierbij ook uitgenodigd. Het werd een wereldrecord . Totaal aantal verenigingen die meededen waren 61 met totaal 1625 zangers.

Het staat nog mooi ook en men onderscheid zich van de rest.
Enkele jaren later, het was april 2002 probeerde Omrop Fryslân in Thialf te Heerenveen het grootste Shantykoor-record van Fryslan te organiseren. 

De Bilsjongers waren hierbij ook uitgenodigd. Het werd een wereldrecord. Totaal aantal verenigingen die meededen waren 61 met totaal 1625 zangers.

Bilsjongers bij de Sondeler Bil 2001

Nu wordt om de twee jaar een optreden op de Sondeler feesten gehouden. Op de vrijmarkt op 30 april wordt ook wel een optreden gegeven. En soms buiten Sondel.
Eigenlijk zijn de Bil-sjongers niet een echt shantykoor, maar gewoon een groep mannen die een heel breed scala aan liederen in hun repertoire hebben die ze mooi vinden. Soms is de muziek mooi en bedenkt Sietske er de tekst bij. 
Ook willen ze twee stemmig gaan zingen. 

Heden is er bij Gerard en Liskje een verbouwing geweest zodat de Bilsjongers nu lekker warm kunnen oefenen in de kantine van de zaak. De laatste aanwinst voor de zanggroep is Siemen Albada. Hopende dat de diepe zware stemmen van de Bilsjongers nog jaren en jaren over Sondel mogen galmen.

Riedo.nl,  16 april 2005