Goedkoop proefstiersperma is duurkoop
Maatschap Eppinga verbetert de veestapel met gesekst sperma
Er zijn veehouders die vooral proefstiersperma gebruiken, omdat dit goedkoop sperma is. Maatschap Willem en Jacobus Eppinga uit het Friese Sondel denkt daar anders over. Het bedrijf zet juist gesekst – en daardoor duurder – sperma in de top van de veestapel. ,, Aan de vaarskalveren van een bewezen stier en een goede koe heb je meer dan aan een vaarskalf uit een proefstier en een mindere koe.”
Uit gesekst sperma lopen inmiddels 18 stuks vrouwelijk jongvee op het bedrijf. De meerkosten van dit sperma worden gecompenseerd door de extra opbrengsten van de Belgische Blauwe-kruislingkalveren. Op 65 procent van de veestapel worden stieren van dit ras gebruikt.
Tussen het jongvee loopt een kalf met veel lengte, beste benen en veel kracht in de bovenbouw. ,,Van het kalf hebben we nu vier generaties op stal”, geeft Jacobus Eppinga trots aan. Daarbij heeft ze een blesje. Iets wat ook andere kalveren hebben, die levenslustig met de kop omhoog het bezoek aanschouwen. ,,Het zijn allemaal dochters van de Dombinatorzoon Picston Shaker, het blesje is een bijzonder kenmerk dat de stier vererft”, geeft de veehouder aan. ,,Het is een kenmerk dat waarschijnlijk van Condon Aero Sharon EX91 (V.Aerostar), de moeder van Shaker, afkomstig is.
In de koeienstal staat een dochter van de proefstier Etazon NLD Lyrical.
Deze Celcius-kleinzoon kwam niet op de kaart vanwege de mindere exterieurvererving.
Toch doet deze dame het met 86 voor uier en frame en 83 voor benen niet verkeerd. Ze is drager van gesekst sperma van Patroit. ,, De moeder wordt volgend jaar negen jaar en we hopen dat ze sterkoe wordt”, vertelt Eppinga. ,,Met gesekst sperma krijgen we van de betere bloedlijnen een volgende generatie koeien op stal”.
Vader Willem Eppinga is van huis uit geen fokkerijliefhebber. Toen hij de stierkeuze bepaalde, ging hij vooral voor stieren met een hoog eiwitpercentage. Zoon Jacobus zoekt de laatste jaren de stieren uit. Hij is echter een fokkerijfanaat.
Als vijftienjarige ging hij al op een doe-het-zelf-cursus, zodat hij zelf kon insemineren.
Hij ziet graag een complete koe met een goed uier, een goede gezondheid, beste benen en daarnaast een goede productie.
Maar met de fokkerijkennis kwam hij niet altijd tot de juiste resultaten. Het zat ook niet mee. Zo kocht Jacobus zes jaar geleden tijdens de Noordshow dertig rietjes van de topstier Lord Lilly. Deze rieten leverden hem vooral stierkalveren op, er werden maar drie vaarskalveren geboren. Ook de aankoop van Cello-sperma, enkele jaren later, betekende veel stierkalveren: uit de vijfentwintig rieten werden maar twee vaarskalfjes geboren.
Eppinga probeerde ook de Ovatrac, een apparaat dat het juiste inseminatietijdstip zou bepalen voor een stier of vaarskalf.
Dit gaf wel erg veel werk om tot een gewenst resultaat te komen. De veehouder was daarom meteen enthousiast toen hij hoorde dat er in Engeland proeven werden gedaan waarbij spermacellen werden gescheiden. Uit een telefoontje met Avoncroft bleek echter dat alles nog in een experimentele fase was.
Ruim twee jaar geleden, begin september 2002, werd bekend dat er gesekst sperma via Cogent zou worden vermarkt. Diezelfde dag belde Jacobus al met Albert Reurink van Cogent Europa voor nadere informatie. De veehouder wachtte nog even met het bestellen van sperma, maar toen hij er van overtuigd was dat het zou likken, werden meteen 12 rieten van Picston Shaker, een allround stier met outcross afstamming , gekocht. Een flinke investering voor een nieuw product. ,,Mijn vader had liever dat ik eerst enkele rieten gebruikte, maar ik had eerder ook drie rieten van een Belgische Blauwe stier gebruikt. Daarvan was één kalf dood en de andere twee rieten leverden geen drachtigheid op. Dan heb je met een paar rieten nog niks.”
De twaalf rietjes Shaker leverden gelukkig zeven drachtigheden op, waaruit enkele vaarskalveren werden geboren.
Het tweede dozijn sperma gaf acht drachtigheden en daarmee ook acht vaarskalveren. Daarna zijn nog vier vaarskalfjes geboren: drievaarskalfjes en één stierkalf. ,, Er kan af en toe een stiertje tussen zitten”. Geeft Reurink desgevraagd aan. ,, Naar verwachting zou één op de tien kalveren een stierkalf zijn. in Nederland is 92 procent vaarskalf.”
Goede drachtcontrole
Het is algemeen bekend dat het gesekst sperma een iets minder goed drachtigheids percentage oplevert. Toch komt Eppinga met 1,7 rietje voor een dracht op een behoorlijk resultaat. Aan de tochtigheidsignalering en het op de juiste tijd en manier insemineren, wordt veel tijd besteed. Zo doet Eppinga zes keer per dag een ronde door de stal om te zien of een dier tochtig is.
Een goed tochtige koe, die springgedrag vertoont, wordt twaalf uur later geïnsemineerd. Daarbij wordt het sperma bij 37 graden ontdooid en wordt het tot aan de inseminatie op de juiste temperatuur gehouden. In de zomerperiode blijft de koe enkele uren binnen, zodat ze niet door koppelgenoten besprongen kan worden. De veehouder is namelijk bang dat hierdoor de bevruchting niet tot stand komt.
Geen keizersnede
De liefhebber voor de fokkerij komt ook naar voren bij d stierkeuze van Belgische Blauwen. ,,Er zijn boeren die vinden dat je nooit aan Belgische Blauwe moet beginnen, omdat het altijd keizersnedes oplevert. Wanneer je de goedkoopste stier op de hele veestapel zet, loop je inderdaad tegen het risico van keizersnedes aan.”
Op het melkveebedrijf zijn in de afgelopen zes jaar ongeveer 200 Belgische Blauwe-kruislingkalveren ter wereld gekomen zonder dat de dierenarts de keizersnede toepaste. Eppinga zoekt bij iedere koe de juiste stier, waarbij vooral wordt gelet op kruisbreedte, kruisligging en draagtijd. Voor iedere koe is er en geschikte sier. Voor dieren met een smalle geboorte-weg heeft de veehouder Tibo van het Waterblok van KI Kampen in het vat. Een stier van het dubbeldoel-type, die in België als pinkenstier wordt ingezet.
Op deze manier wil het bedrijf probleemloos een zo luxe mogelijk kalf op de wereld zetten. Een soort tweede tak van het melkveebedrijf. ,,Een Belgische Blauwe stierkalf brengt al snel 200 euro meer op dan een Holsteins-stiertje. Op deze manier wordt de hogere prijs van het gesekste sperma – zo kost Patriot 59 euro per rietje – meer dan terugverdiend.”
Gesekst sperma wordt op twintig procent van de veestapel ingezet. Maar welke koeien komen hiervoor in aanmerking?
,, Ze moeten minimaal een lactatiewaarde van 103 hebben, want anders heb je geen genetische vooruitgang”, legt de veehouder uit. Daarbij moet het exterieur goed zijn.
Juiste stier
iedere stier heeft ook zijn mindere punten, zelfs een topper als Lucky Mike (wat smalle kruisen). Ook de stieren waarvan gesekst sperma beschikbaar is, hebben hun minpuntjes. Zo verdient bij Shaker de fokwaarde voor conditie (94) aandacht, terwijl Scotchhills Patriot wat korte spenen(95) vererft. ,,Shaker is veel ingezet, omdat deze stier prima past bij het bedrijf. De stier vererft beste benen, kracht in de bovenbouw en een goede uiergezondheid.” Verder spreekt de fokwaarde voor levensvatbaarheid geboorten (103) enorm aan. Ook van Patrion is wat gesekst sperma aangekocht. ,, Alle Patriot-zonen fokken in dezelfde richting: een goed uier in combinatie met behoorlijke goede benen, veel inhoud en breedte in de voorhand.”
Eppinga probeert met de sterke punten van een stier de minpunten van een koe te verbeteren, waarbij benen, uier en uiergezondheid belangrijke criteria zijn. ,,Ik gebruik eigenlijk nooit stieren met een uiergezondheid onder de honderd, met uitzondering van Lucky Mike (99) en Fitlist (97). Achter de laatste stier zit Blackstar en dat geeft deze stier een extra meerwaarde, vooral qua uier.”
Bron: Het landbouwblad 18 december 2004
Door Pieter Stokkermans